Z 50 najbardziej zanieczyszczonych w UE miast, 33 znajduje się w Polsce. Konieczne jest pilne zajęcie się tematem modernizacji ciepłownictwa. W innym razie powietrze w kolejnych latach nie tylko nie będzie poprawiać, ale może być coraz bardziej zanieczyszczone – mówi Jan Rączka z RAP, autor analizy. Dlatego tak ważne jest wsparcie przez rząd modernizacji systemów ciepłowniczych.

Z raportu Forum Energii wynika, że istnieją możliwości efektywnej kosztowo transformacji ciepłownictwa, tylko rząd już teraz powinien podejmować działania – mając na uwadze perspektywę roku 2030.

Celem tej transformacji powinny być przede wszystkim:

• Dostarczenie ciepła dla obywateli po umiarkowanej cenie,
• Poprawa jakości powietrza.

Wszystkie systemy ciepłownicze w Polsce muszą uzyskać status systemów efektywnych w rozumieniu dyrektywy o efektywności energetycznej. Inaczej nie będą mogły korzystać ze wsparcia ze środków unijnych. System efektywny to taki, który korzysta z w znacznym stopniu ze źródeł odnawialnych i kogeneracji. Według nas jest to możliwe do roku 2030 – mówi Joanna Maćkowiak Pandera, prezes Forum Energii.

Podejmując odpowiednie działania, Polska będzie w stanie ograniczyć emisje CO2 o ponad 40%  z tego sektora do 2020 r.

Najważniejsze tezy raportu:

• Modernizacja ciepłownictwa poprawi jakość powietrza
• Przyszłość należy do OZE i kogeneracji
• Są dostępne źródła finansowania
• Nie zmieni się udział ciepła w kosztach gospodarstw domowych
• Małe systemy są szczególnie ważne
• Niezbędna jest poprawa efektywności energetycznej budynków
• Potrzebna jest rządowa strategia

Modernizacja ciepłownictwa poprawi jakość powietrza

Przyłączanie nowych budynków do sieci ciepłowniczych to rozwiązanie, które poprawia jakość powietrza i ogranicza emisję szkodliwych substancji. Jeżeli stare kotły węglowe w tych sieciach zostaną zastąpione np. nowymi kotłami na biomasę oraz źródłami kogeneracyjnymi zasilanymi gazem, emisje CO₂ spadną w ciepłownictwie o 40% – 43% do roku 2030. Polska będzie miała szansę zrealizować europejskie zobowiązanie ograniczania emisji.

Przyszłość należy do OZE i kogeneracji

Forum Energii analizuje technologie, które można użyć do modernizacji ciepłownictwa. W pierwszym etapie transformacji systemów cieplnych do szerokiego stosowania odpowiednie będą kotły na biomasę (lub RDF) i kogeneracja na gazie. Geotermia i ciepło odpadowe zostaną wykorzystane jedynie w szczególnych przypadkach, jeżeli pozwolą na to lokalne warunki techniczno-ekonomiczne. Natomiast panele słoneczne z magazynami energii będą stosowane po przeprowadzeniu procesów termorenowacyjnych budynków i po przejściu na instalacje niskotemperaturowe.

Są dostępne źródła finansowania

Modernizacja ciepłownictwa to wieloletni proces wymagający dużych nakładów – łącznie 13-14 mld zł. Aby zakończyć transformację sektora w 2030 roku, już dziś trzeba zadbać o źródła finansowania. Forum Energii ocenia, że ciepłownictwo mogłoby skorzystać z:

• funduszy unijnych z perspektywy 2021-27,
• pieniędzy Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska,
• wpływów z Funduszu Modernizacyjnego, dysponującego przychodami ze sprzedaży uprawnień do emisji CO₂,
• bezpłatnych uprawnień do emisji dla energetyki w ramach systemu EUETS.

Aby to było możliwe, Polska już dziś musi rozpocząć przygotowanie strategii i planów wydatkowania tych środków zgodnych ze wspólnymi zobowiązaniami unijnymi.

Udział ciepła w kosztach gospodarstw bez zmian

Forum Energii przewiduje, że przy dobrze zaplanowanych działaniach udział kosztów ponoszonych na cele grzewcze w budżetach rodzinnych nie zmieni się. Co prawda, modernizacja i wzrost jakości usług mogą podnieść jednostkowe ceny ciepła, jednak z roku na rok rośnie realny dochód gospodarstw domowych. Ważna będzie poprawa efektywności energetycznej  budynków, co pozwoli zmniejszyć koszty transformacji, poprawić jakość powietrza i ograniczyć emisje CO2. Jednocześnie ważne będzie wprowadzenie dodatków energetycznych dla najuboższych. Istotą tego programu powinno być zapewnienie, że Polacy o najniższych dochodach nie będą mieli problemu w zaopatrzenie w dobro podstawowe jakim jest ciepło.

Małe systemy szczególnie ważne

Raport Forum Energii koncentruje się na małych i średnich systemach ciepłowniczych, które wymagają szczególnej uwagi. Są często nieefektywne i w większości funkcjonują w miejscowościach poniżej 100 tys. Każdy z tych systemów wymaga indywidualnego podejścia i oceny, jakie technologie wybrać, aby osiągnąć ciepło za rozsądną cenę. Małe systemy ciepłownicze – ich modernizacja, rozwój i dobór odpowiednich technologii, będą kluczowe dla rozwiązania problemu smogu. Niewielkim przedsiębiorstwom ciepłowniczym trudniej jest zorganizować finansowanie oraz przejść na nowe technologie wytwarzania ciepła. Dlatego potrzebna jest rządowa strategia, która wskaże kierunek modernizacji – tak aby systemy mogły zacząć korzystać ze wsparcia.

Niezbędna poprawa efektywności energetycznej budynków

Transformacji ciepłownictwa powinien towarzyszyć program termomodernizacji budynków – mieszkalnych i publicznych. To jedyny sposób, aby ograniczyć koszty zmian i spalanie paliw. Termomodernizacja pozwala jednocześnie poprawić niezależność energetyczną, bilans emisji CO₂ i czystość powietrza oraz zmniejszyć koszty. Uruchomienie krajowego programu  termomodernizacji przełoży się na zmniejszenie zapotrzebowania na moc w ciepłownictwie o 8% do roku 2030.

Potrzebna rządowa strategia

Różne warunki, w jakich funkcjonują systemy ciepłowniczy i wiele dostępnych technologii powodują, że nie ma jednego, prostego rozwiązania dla ciepłownictwa. Proces modernizacji sektora wymaga szczegółowej strategii. Forum Energii rekomenduje opracowanie strategii, która pozwoli zarządzać procesem zmian. Podstawą jest krajową strategię zaopatrzenia w ciepło do 2030 roku. Dokument powinien zawierać m.in.

• Program przekształcenia wszystkich systemów ciepłowniczych w systemy efektywne,
• Zaawansowany krajowy program termomodernizacji budynków,
• Program działań dla gospodarstw domowych.

Analiza Forum Energii pokazuje możliwą ścieżkę transformacji ciepłownictwa do roku 2030. Nie obejmuje ona całego ciepłownictwa, a jedynie krytyczny obszar małych i średnich systemów ciepłowniczych –  źródła o mocy 1-50 MW w systemach nieefektywnych.

Ta analiza została pierwotnie opublikowana przez Forum Energii.